Oud-voorzitter van de Europese Raad Herman van Rompuy gaf woensdagavond 7 mei een indrukwekkende lezing in het Cultuurcentrum van Baarle, in het kader van Pop Up Europa. Voor een publiek van ruim honderd belangstellenden sprak hij over de uitdagingen van onze tijd en de toekomst van de Europese Unie.
Door: Claudi Olieslagers
Van Rompuy (77), voormalig premier van België en de eerste vaste voorzitter van de Europese Raad, opende met warme woorden voor de bijzondere gemeente Baarle. “Dertig jaar geleden was ik hier ook. Ik kan niet beloven dat ik over dertig jaar weer kom, maar ik ben blij dat ik hier vanavond live mag spreken – niet online. Alleen dat al doorbreekt het individualisme.”
Unieke tijden
In zijn lezing schetste Van Rompuy een beeld van een wereld in transitie. Volgens hem leven we in een bijzondere periode waarin de ene historische gebeurtenis de andere opvolgt. Toch vond hij de naoorlogse periode, met de opbouw van vrede, de val van de Berlijnse Muur en de oprichting van de EU, nog unieker. “Het was een tijd van hoop,” aldus Van Rompuy. Hij waarschuwde dat die hoop vandaag onder druk staat. De digitale revolutie heeft de wereld veranderd – ten goede én ten kwade. Sociale media versterken volgens hem het individualisme en ondermijnen solidariteit. “Er is steeds minder respect voor wetenschap en gedeelde waarden,” stelde hij. “Solidariteit en de plicht om te helpen zouden centraal moeten staan.”
Europese afhankelijkheden
De klimaatcrisis, migratie, geopolitieke spanningen en toenemende onzekerheid stonden centraal in Van Rompuys betoog. ”De schade door klimaatverandering is in Europa groter dan elders, en toch neemt het bewustzijn af,” stelde hij. Ook wees hij op de demografische veranderingen door migratie en de geopolitieke verschuivingen. “Na de val van de Muur dachten we: er komt geen oorlog meer. Maar nu heerst er wantrouwen, ook tegenover de Verenigde Staten.”
De oorlog in Oekraïne en de onvoorspelbaarheid van de Amerikaanse politiek dwingen volgens Van Rompuy tot herbezinning. “Trump, van wie je nooit weet wat hij tien minuten geleden heeft bedacht, heeft het vertrouwen van velen geschaad. We moeten als EU onze afhankelijkheid van de VS én China verminderen.” “Door de tragische vergissingen in de VS is de euro een veilige investering geworden.”
Veiligheid boven concurrentie
Van Rompuy benadrukte dat de EU haar strategie moet herzien. Waar economische concurrentiekracht vroeger centraal stond, moet veiligheid nu prioriteit krijgen. “We moeten ons herbewapenen, onszelf kunnen verdedigen. Europa moet de regie terugnemen, minder afhankelijk worden en meer soeverein handelen.” Hij wees erop dat de EU in crisistijd vaak tot overeenstemming komt. “Als het mes op de keel staat, vinden de 27 lidstaten elkaar. Kijk naar Covid: de aanpak verschilde per land, maar uiteindelijk werkten we samen.” Frankrijk en Duitsland zullen volgens hem daarin een sleutelrol blijven spelen. “Zij vertegenwoordigen de helft van de economie in de eurozone.”
Gesprek met het publiek
Na afloop van zijn lezing ging Van Rompuy in gesprek met het publiek. Dit werd in goede banen geleid door Lonne van Erp, politiek journalist bij VRT NWS. De meeste vragen bleken al beantwoord in zijn betoog.
Op de vraag naar de toekomst van Oekraïne binnen de EU was Van Rompuy duidelijk: “Als er één land is dat vecht voor vrijheid, dan is het Oekraïne. Ze verdienen het om deel uit te maken van de Europese Unie. We moeten hen welkom heten.”
Samen verantwoordelijk
Van Rompuy besloot met een oproep aan het publiek: “De hoop ligt niet alleen bij leiders. Wij allemaal moeten verantwoordelijkheid nemen, ons herpakken en opkomen voor de waarden waarin we geloven.” Zijn woorden werden beloond met een luid applaus van de aanwezigen. Het werd een avond vol reflectie, realisme én hoop – over een Europa dat zijn eigen toekomst durft vorm te geven. Deze lezing kaderde in Pop Up Europa, een initiatief van Europa direct Provincie Antwerpen en cultuurcentrum Baarle. Bedoeling van dit project is om Europa dichter bij de mensen te brengen. Tot en met 4 juni Europese activiteiten in Baarle: www.cultuurcentrumbaarle.eu.