Pas geleden reden we vanuit België de grens over. De marechaussee hield ons staande. “Grenscontrole om mensensmokkel en illegale migratie tegen te gaan”, zei hij. Alles was in orde en we mochten doorrijden. “Det hek nou nog nootnie meegemaokt”, zei de chauffeur voor ons. Maar wij wel, want vroeger was er altijd controle in de grenstreek. Opa vertelde er dikwijls over.

Door Berry van Oers

Smokkelen

Opa zei dat er bij grenscontroles vroeger werd gecontroleerd op smokkelen van goederen. In de grensstreek was smokkelen destijds een veel beoefende bezigheid om extra geld te verdienen. Populaire smokkelartikelen waarop werd gecontroleerd waren boter, suiker en tabak. Opa vertelde dat smokkelen in die tijd eigenlijk niet gezien werd als iets heel verkeerds omdat de mensen het niet breed hadden en ze weinig hulp van de overheid kregen.

Verhalen

Grenscontroles en de avonturen van smokkelaars waren in die tijd onderwerp van spannende verhalen en tranentrekkende liederen. Smartlappenkoning Johnny Hoes scoorde er een hit mee: “Hij was een smokkelaar, die diep in de nacht steeds weer zijn smokkelwaar de grens overbracht. Klein was het smokkelloon en groot het gevaar. Zo is het leven van een smokkelaar!”

Hooghuis

Wanneer Johnny op de radio zijn smartlap over die smokkelaar zong vertelde opa soms over Lowie, zijn jongste broer. Lowie smokkelde om wat bij te verdienen en daarmee zijn gezin te kunnen onderhouden. Lowie werd op 9 maart 1933 doodgeschoten tijdens een controle bij het smokkelen ter hoogte van de Gaarshof, het voormalige Hooghuis tussen Chaam en Baarle. Hij was slechts 34 jaar oud toen hij overleed. “Toen òme Lowie wier dòòdgeschòten blèèf taante Han allèèn aachter mee zes klein mannen’, vertelde ma ons dikwijls.

Suiker

Lowie en opa trokken nogal eens met elkaar op als de twee jongsten uit het gezin van d’n ouwe Peer. “Oòze Lowie stopte nie toen ze ‘m aonhowen mar ging er vandeur en darrom wier ie dòòdgeschòten”, legde opa uit. Rond zes uur in de vroege morgen van die negende maart hoorden de commiezen vanuit Baarle een vrachtauto naderen met Lowie achter het stuur en tweeduizend kilo suiker in de laadbak.

Stopteken

De eerste commies sprong op de weg en maande de vrachtauto tot stoppen. Maar Lowie reed door en de commies moest opzij springen. Hij vuurde twee waarschuwingsschoten af. De tweede commies stond inmiddels op de weg met een karabijn in de aanslag en gaf een stopteken, maar Lowie minderde geen vaart. De commies vuurde daarop een waarschuwingsschot af vlak over de cabine.

Gewond

Nog steeds reed Lowie door, waarna nog twee schoten volgden, gericht op de radiateur. Daardoor vatte de motor vlam en stond spoedig de hele vrachtauto in lichterlaaie. Lowie sprong uit de rijdende brandende auto. Hij vluchtte naar het Hooghuis, achtervolgd door de commies die riep naar Lowie dat hij moest blijven staan. Louis sprong achter een heg en zakte daar in elkaar. Hij bleek zwaar gewond te zijn door een kogel in zijn buik.

Opschudding

De broeders droegen Lowie het klooster van het Hooghuis in waar hij werd voorzien van de laatste sacramenten. Kort daarna overleed hij. Het smokkeldrama veroorzaakte grote opschudding in Chaam en ver daarbuiten. De kranten stonden er vol van en er was veel belangstelling bij de begrafenis. “Oòze Lowie was ommes ginne verkeerde!”, zei opa.